Salvador Dali nuk ka pushuar kurrë së na magjepsuri që dhe sot shumë vite pas vdekjes së tij, emri i tij ende jehon po aq fuqishëm sa në kulmin e karrierës së tij. Salvador Dali, një figurë kryesore në surrealizëm, përkrah artistëve si Magritte, i cili i impresionoi njerëzit me çuditshmërinë, pamjen e pazakontë dhe sjelljet e tij të pazakonta. Ai mbahet mend kryesisht për veprat e tij artistike, dhe me të drejtë, por ka disa gjëra që duhet të dini rreth këtij gjeniu!
Momentet kyçe në Karrierën e Dalit:
1904: Lind Salvador Dali
1914: Dali pikturon një nga veprat e tij më të hershme të njohura, Peizazh, që tani është në ekspozitë në Muzeun Dali.
1919: Ka ekspozitën e tij të parë publike si pjesë e një shfaqjeje në grup në Teatrin Bashkiak të Figueres.
1926: Ai viziton Parisin për herë të parë dhe takon Pablo Picasson.
1929: Dali zyrtarisht i bashkohet lëvizjes surrealiste dhe krijon “Një Qen Andaluzian” me Luis Buñuel.
1931: Pikturon kryeveprën e tij “The Persistence of Memory“.
1939: Dali projekton pavijonin sureal “Dream of Venus” për Panairin Botëror në Nju Jork.
1949: Ai pikturon kanavacën e tij të parë fetare me përmasa të mëdha, “Madonna of Port Lligat“, duke përuruar fazën e tij klasike.
1964: Dali nderohet me Kryqin e Madh të Urdhrit të Isabellës Katolike, një nga nderimet më të larta të Spanjës. 1975: Dali pikturon kryeveprën e tij të fundit,Gala Contemplating the Mediterranean Sea..
1982: Dali pikturon pikturën e tij të fundit, The Swallow’s Tail.
1982: Ai emërohet Markez i Pubolit nga Mbreti Juan Carlos I.
1989: Dali vdes.
1. Ai ishte mjeshtër i të gjitha zanateve
Një njeri i vërtetë i Rilindjes, Dali tregoi interes për kinemanë. Ky kuriozitet e shtyu atë të realizonte disa filma si “Një qen andaluzian” dhe “Epoka e Artë”. Ai gjithashtu dizenjoi skenën për filmin “Spellbound” të Alfred Hitchcock. Për më tepër, ai u mor me arkitekturë, veçanërisht me Teatrin-Muzeun spektakolar Dalí në Spanjë, ku Dali është varrosur tani. Ai madje mori pjesë në botën e modës, duke krijuar një kapelë në formën e një këpuce, një rrip rozë me buzë për tokëz dhe një fustan të bardhë të mbuluar me një print karavidheje. Dhe kjo nuk është e gjitha! Ai gjithashtu bashkëpunoi me disa nga fotografët më ikonikë të kohës së tij, si Man Ray dhe Phillippe Halsman.
Surrealja jashtë Muzeut të Teatrit Dalí në Spanjë
2. Ai punoi me Walt Disney
Dali e admironte shumë Walt Disney-n, të cilin e quante “surrealisti i madh amerikan”. Në vitin 1946, një admirim i ndërsjellë çoi në një film vizatimor të quajtur Destino, i cili më në fund u përfundua dhe u publikua në vitin 2003. Filmi përmbante një muzikë nga kompozitori meksikan Armando Dominguez dhe zgjat gjithsej 6 minuta.
Një foto nga filmi i shkurtër Destino
3. Ai bashkëpunoi me botën komerciale
Salvador Dalí dizenjoi logon për karamelet Chupa Chups në vitin 1969 dhe përdoret ende sot. Ai e këshilloi themeluesin, i cili ishte edhe mik i tij, që ta përfshinte logon në karamele me qëllim që të rriste ndërgjegjësimin e konsumatorit për markën. Ai gjithashtu bashkëpunoi me Gap në një fushatë që kishte sloganin ‘Salvador Dalí mbante rroba kaki’, si dhe krijoi katër kopertina për Vogue.
Dalí dhe logoja e tij Chupa Chups
Megjithatë, kjo nuk u prit gjithmonë mirë. Çuditshmëria e Dalit dhe mendësia e tij komerciale shpesh i irritonin anëtarët e botës së artit në atë kohë. Kështu, André Breton, babai i lëvizjes surrealiste, e quajti atë me nofkën “Dollarë Avida”, një anagram i emrit të artistit. Dali njihej për dashurinë e tij për paratë, një dashuri që nuk kishte problem ta përqafonte.
4. Ai sigurisht që nuk ishte i dashur nga të gjithë
Salvador Dalí, pavarësisht se është një artist i famshëm sot, nuk ishte i pëlqyer nga të gjithë, madje as brenda lëvizjes surrealiste. Shumë nga surrealistët origjinalë simpatizonin komunizmin dhe për këtë arsye ishin kundër mbështetjes së Dalit për Hitlerizmin. Ata kërkuan ta përjashtonin atë për shkak të bndjeve të tij fashiste.
Shkrimtari anglez, George Orwell, gjithashtu nuk ishte mbështetës i Dalit si person pasi lexoi autobiografinë e tij në të cilën Dali rrëfen ngjarje nga rinia e tij. Megjithatë, Orwell ende e konsideronte atë si një artist shumë të aftë.
Enigma e Hitlerit nga Dali
5. Ai ishte mik i ngushtë me Amanda Lear
Amanda Lear, një modele dhe këngëtare franceze, mori mësime pikture nga Dali gjatë rinisë së saj dhe ishte një nga muzat e tij më të mëdha. Ajo ishte e mbrojtura e çiftit Dalí-Gala dhe kalonte verat me ta në shtëpinë e tyre në Port Lligat. Pikturat për të cilat ajo pozoi përfshijnë: The Dream of Hypnos (1965) dhe Venus in Furs (1968). Miqësia e tyre e ngushtë zgjati më shumë se pesëmbëdhjetë vjet.
Salvador Dali dhe Amanda Lear
6. Ai zhvilloi një stil të ri të quajtur “Mistizmi Bërthamor”
Pas luftës, Dali zhvilloi një stil të ri për veprat e tij që synonte të përfaqësonte shkencën dhe imazhet katolike. Ky stil i ri lindi nga shpresa e Dalit se zbulimet e reja shkencore do të zbulonin të panjohurën që rrethonte fenë. Veprat që ai krijoi gjatë kësaj kohe, ndërkohë që ishin ende të përtejme dhe surreale, përqendroheshin më pak në tema personale dhe më shumë në tema universale, shkencore.
The Disintegration of the Persistence of Memory, 1952-1954
7. Ai pati një martesë tepër intensive
Ai takoi partneren e tij të përjetshme, Galën, e cila ishte e dashura dhe më pas gruaja e Dalit, kur ajo ishte ende e martuar me Paul Éluard, një poet të famshëm surrealist francez. Ishte me Éluardin që ajo vizitoi Dalin në shtëpinë e tij në Figueras (Spanjë). Çifti u dashurua menjëherë dhe u martua tre vjet më vonë. Çifti Dalí-Gala shpejt u bë një nga çiftet më legjendare të botës së artit. Gala vepronte si gjysma tjetër e Dalit në çdo kuptim të fjalës, aq shumë sa ai nënshkruante piktura me emrat e të dyve, pasi thoshte se ajo ishte frymëzimi i tij i vazhdueshëm. Pas vdekjes së Galës në vitin 1982, Dali shkeli ligjin spanjoll që i ndalonte njerëzit të zhvendosnin kufomat pa lejen e nevojshme, duke e çuar me makinë trupin e saj në shtëpinë e tyre në Port Lligat.
Dali dhe gruaja e tij, Gala
8. Ai besonte se ishte rimishërimi i vëllait të tij
Duke vdekur vetëm 9 muaj para lindjes së Dalit, ai besonte se ishte një rimishërim i vërtetë i vëllait të tij të mëparshëm. Kjo është e kuptueshme, pasi, në moshën 5 vjeç, prindërit e Dalit e çuan atë te varri i vëllait të tij dhe i thanë pikërisht këtë! Konfirmim i mëtejshëm erdhi nga fakti se ata ndanin të njëjtin emër. Më vonë në karrierën e Dalit, ai vazhdoi të pikturonte vëllanë e tij të ndjerë në Portrait of my Dead Brother (1963).
Portret i vëllait tim të vdekur, 1963
9. Ai u frymëzua nga Sigmund Freud
Në vitet 1920, Dali lexoi “Interpretimin e ëndrrave” nga Sigmund Freud. Ky lexim i shërbeu si frymëzim gjatë gjithë karrierës së tij. Në fakt, Dali kishte atë që mund të përshkruhet vetëm si një obsesion me Frojdin. Ai përshkruan në autobiografinë e tij ëndrrat e bisedave të imagjinuara midis tyre të dyve. Kur më në fund takoi Frojdin në vitin 1938, ai mori me vete pikturën e tij “Metamorphosis of Narcissus”. Ndikimi i Frojdit nënkuptonte që, ndryshe nga artistë si Magritte, veprat e të cilëve ishin të gjalla, veprat e Dalit shpesh kishin një ton më të errët, ndoshta duke i shtuar joshjes karakterit të tij.
Metamorfoza e Narcisit, 1937
10. Metodat e tij për t’iu qasur sureales ishin shpesh të pazakonta
Për të qenë në gjendje të krijonte peizazhe dhe imazhe sureale, Dali besonte se duhej të hynte në nënndërgjegjen e tij. Për ta bërë këtë, ai e detyroi veten të hynte në një gjendje deliriumi. Një mënyrë për ta arritur këtë ishte të fiksonte shikimin në një objekt në mënyrë që të shihte imazhe të ndryshme brenda dhe përreth tij. Kjo u quajt ‘metoda paranojake-kritike’. Një teknikë tjetër ishte ta mbante veten në një gjendje të vazhdueshme, ku nuk flinte dhe nuk zgjohej. Ai ulej me një tas dhe një lugë dhe sa herë që binte në gjumë, zhurma e lugës që binte në tas e zgjonte.
Shfaqja e “Face and Fruit Dish on a Beach, 1938”
Salvador Dalí, një anëtar i rëndësishëm i lëvizjes interesante surrealiste, ishte megjithatë vërtet i veçantë. Duke evoluar vazhdimisht dhe duke u frymëzuar nga zbulime të reja gjatë gjithë jetës së tij, ai i shtyu pa pushim kufijtë e artit. Krijimet e tij ëndërrimtare, shpesh shqetësuese, i kanë rezistuar kohës, duke vazhduar të frymëzojnë artistët sot dhe janë po aq interesante sot sa kur i krijoi për herë të parë. Veprat e tij janë aq ikonike saqë janë ruajtur në muze dhe galeri në të gjithë botën që janë në dispozicion për t’i vizituar!
Ekspozita të rëndësishme të Dalit:
1919: Ekspozita e parë në Teatrin e Qytetit Figueres
1925: Dali ekspozon 11 vepra në një ekspozitë grupore të mbajtur nga “Shoqata Iberike e Artistëve” e sapoformuar në Madrid.
1925: Ekspozita e parë personale në Galeries Dalmau në Barcelonë.
1929: Ekspozita e parë e Dalit në Paris hapet në Galerinë Goemans me 11 vepra.
1936: Dali merr pjesë në Ekspozitën Ndërkombëtare Surrealiste në Londër.
1936: Ekspozita e parë personale në Londër mbahet në Galerinë Alex, Reid dhe Lefevre në të njëjtin vit.
1936: Merr pjesë në ekspozitën Arti Fantastik, Dada, Surrealizmi në MoMA.
1941-42: MoMA mban dy retrospektiva të mëdha të njëkohshme të Dalit dhe Joan Miró-s.
1982: Muzeu Dali hapet në Shën Petersburg, Florida.
